ഒട്ടനേകം പൗരാണിക നിർമ്മിതികളാൽ സമ്പന്നമാണ് നമ്മുടെ ഭാരതം. ഭാരതീയ സാംസ്കാരിക പെെതൃകം വിളിച്ചോതുന്നവയാണ് അതിലാേരാേന്നും. എന്നാൽ അവയിൽ നിന്നെല്ലാം വ്യത്യസ്ഥമായ ഒന്നാണ് മഹാരാഷ്‌ട്രയിലെ ഔറംഗബാദ് ജില്ലയിലെ ഏല്ലോറ ഗുഹകളിൽ സ്ഥിതി ചെയ്യുന്ന കെെലാസനാഥ ക്ഷേത്രം.
രാഷ്‌ട്രകൂട രാജാവായ കൃഷ്ണ ഒന്നാമന്റെ (CE 756-773) കാലത്താണ് ഈ ക്ഷേത്രം നിർമ്മിച്ചതെന്ന് കരുതുന്നു. മറ്റു മഹാക്ഷേത്രങ്ങളുമായി തട്ടിച്ചു നോക്കുമ്പോൾ ചെറുതെന്ന് താേന്നിക്കുന്ന ഈ നിർമ്മിതിയുടെ പ്രത്യേകത വലുപ്പത്തിലല്ല. അത് നിർമ്മിച്ച രീതിയിലാണ്. ഒറ്റക്കല്ലിൽ കാർന്നെടുത്തതാണ് ഈ ക്ഷേത്രസമുച്ചയം എന്ന അറിവ് ആരിലും അത്ഭുതം ഉളവാക്കും. അതും മുകളിൽ നിന്നും താഴോട്ട് പാറ തുരെന്നെടുക്കുന്ന Vertical Excavation രീതിയിൽ ആണ് നിർമ്മാണം എന്നറിയുമ്പാേൾ അതിശയം ഇരട്ടിക്കും.
വലിയൊരു പാറക്കുന്നിന്റെ മുകളിൽ നിന്ന് അതിനെ താഴോട്ട് തുരന്ന് ഇത്രയും മനോഹരമായ ഒരു ക്ഷേത്രസമുച്ചയം പണിയുക എന്നത് ഇന്നത്തെക്കാലത്ത് പാേലും അസാദ്ധ്യമായി താേന്നുന്നുവെങ്കിൽ 12 നൂറ്റാണ്ട് മുമ്പ് അത് ചെയ്ത ശിൽപ്പികളുടെ ചാതുര്യത്തെക്കുറിച്ച് ഒന്ന് ആലാേചിച്ച് നാേക്കൂ..! യാതൊരുവിധ യന്ത്രസംവിധാനങ്ങളുമില്ലാതിരുന്ന അക്കാലത്ത് ഈ പാറയിൽ നിന്ന് 400000 ടൺ പാറയാണ് തുരന്ന് മാറ്റിയത്!!!
ശൈവ പ്രതിഷ്ഠയുള്ള പ്രധാന ഗാേപുരവും, അഞ്ച് ഉപഗോപുരങ്ങളും, ഒരു ധ്വജസ്തംഭവും ആണ് നടുമുറ്റത്തുള്ള പ്രധാന നിർമ്മിതികൾ. നടുമുറ്റത്തിനു ചുറ്റും മൂന്നു ഭാഗവും തൂണുകളുള്ള ഇടനാഴികളാണ്. പ്രധാനഗാേപുരത്തിനു മുന്നിലെ നന്ദികേശൻ, കെെലാസം കുലുക്കുന്ന രാവണൻ, താണ്ഡവമാടുന്ന ശിവൻ, പാർവ്വതി തുടങ്ങിയവയാണ് പ്രധാന ശിൽപ്പങ്ങൾ.
പതിനേഴാം നൂറ്റാണ്ടിൽ തന്റെ ഡക്കാൻ പടയോട്ടക്കാലത്ത് ഔറംസീബ് ഈ ക്ഷേത്രസമുച്ചയം തകർക്കാൻ ശ്രമിച്ചെന്നും പിന്നീട് ശെെവകാേപം ഭയന്ന് പിന്മാറിയെന്നതും ചരിത്രം.
കൈലാസനാഥ ക്ഷേത്രം ഉൾപ്പെടുന്ന എല്ലോറ ഗുഹാ സമുച്ചയം യുനെസ്കോയുടെ ലാേകപെെതൃകപ്പട്ടികയിൽ ഇടംപിടിച്ച നിർമ്മിതികളാണ്.
