മന;ശാസ്ത്രമേഖലയിലെ നിഗൂഡതകൾ; സ്‌റ്റോക്ക്‌ഹോം സിൻഡ്രോമും ലിമ സിൻഡ്രോമും പേരിന്റെ പിന്നാമ്പുറ ചരിത്രം

ഒന്നാലോചിച്ചാൽ രസകരമായ മേഖലയാണ് മാനസികാരോഗ്യ രംഗം. മനശാസ്ത്രത്തിൽ ഒരുപാട് തലങ്ങളുണ്ട്. മനസ്സിന്റെ പിടിയൊന്നു വിട്ടാൽ തീർന്നു, നമ്മുടെ നല്ല ജീവിതം. മാനശാസ്ത്രമേഖലയിലെ ചില പേരുകളുടെ പിറവി വിചിത്രമാണ്. അത്തരം രണ്ടു പേരുകളാണ് സ്റ്റോക്ക് ഹോം സിൻഡ്രോമും ലിമ സിൻഡ്രോമും. ഒന്നിന്റെ നേർ വിപരീതമാണ് മറ്റെത്. ലളിതമായി പറഞ്ഞാൽ ഇരയ്‌ക്ക് വേട്ടക്കാരനോട് തോന്നുന്ന സഹാനുഭൂതിയാണ് സ്റ്റോക്ക് ഹോം സിൻഡ്രോം. വേട്ടക്കാരന് ഇരയോടുതോന്നുന്ന സഹാനുഭൂതിയാണ് ലിമ സിൻഡ്രോം. സ്റ്റോക്ക്ഹോമിലെ ഒരു ബാങ്ക് കവർച്ചയിൽ നിന്നാണ് സ്റ്റോക്ക് ഹോം സിൻഡ്രോം എന്ന പേര് പിറക്കുന്നത്. പെറുവിന്റെ തലസ്ഥാനമായ ലിമയിൽ ജപ്പാന്റെ നയതന്ത്രകാര്യാലയത്തിലെ തീവ്രവാദ അക്രമവുമായി ബന്ധപ്പെട്ടാണ് ലിമ സിൻഡ്രോമിന്റെ പിറവി. രണ്ടുപേരുകളുടെ പിറവിയും അവയുടെ കാലിക പ്രസക്തിയുമാണ് ഇന്നത്തെ വിഷയം.

സ്വീഡനിലെ സ്റ്റോക്ക്ഹോമിൽ നടന്ന ഒരു ബാങ്ക് കവർച്ചയിൽ നിന്നാണ് സ്റ്റോക്ക്ഹോം സിൻഡ്രോമിന് ഈ പേര് ലഭിച്ചത്. 1973 ഓഗസ്റ്റിൽ നോർമൽ സ്റ്റോമിലെ ക്രെഡിറ്റ് ബാങ്കെൻ ശാഖയിലെ നാല് ജീവനക്കാരെ ഒരാഴ്ച ബാങ്കിന്റെ നിലവറയിൽ ബന്ദികളാക്കി. ഇതിനിടെ കവർച്ചക്കാരും ബന്ദികളുമായി അസാധാരണമായ ഒരുബന്ധം ഉടലെടുത്തു. സ്വീഡിഷ് പ്രധാനമന്ത്രി ഒലോഫ് പാമുമായുള്ള ടെലിഫോൺ സംഭാഷണത്തിൽ ബന്ദികളാക്കിയവരെ ഉപദ്രവിക്കരുതെന്നും കെട്ടിടത്തിന് നേരെ പൊലീസ് വെടിവയ്‌ക്കരുതെന്നും ആവശ്യപ്പെട്ടു.

സ്റ്റോക്ക്ഹോം സിൻഡ്രോമിന്റെ ഏറ്റവും കുപ്രസിദ്ധമായ ഉദാഹരണം പട്രീഷ്യ ഹേർസ്റ്റ് എന്ന യുവതിയുടെതാണ്. 1974 ലാണ് സംഭവം. തന്നെ തട്ടിക്കൊണ്ടുപോയ സിംബിയോണീസ് ലിബറേഷൻ ആർമിയെ കാലിഫോർണിയ ബാങ്ക് കൊള്ളയടിക്കാൻ ഹെർസ്റ്റ് സഹായിച്ചു.

1985-ൽ TWA ഫ്ലൈറ്റ് 847 ഹൈജാക്ക് ചെയ്ത് രണ്ടാഴ്ചയിലേറെ യാത്രക്കാരെ ബന്ദിയാക്കിയെങ്കിലും വിട്ടയച്ചപ്പോൾ തങ്ങളെ ബന്ദിയാക്കിയവരോട് പരസ്യമായി അനുഭാവം പ്രകടിപ്പിച്ചു. മറ്റൊരു ഉദാഹരണം ലെബനനിൽ ഇസ്ലാമിക തീവ്രവാദികൾ തട്ടിക്കൊണ്ടുപോയ ടെറി ആൻഡേഴ്സൺ, ടെറി വെയ്റ്റ്, തോമസ് സതർലാൻഡ് എന്നിവരെല്ലാം തങ്ങളെ ബന്ദികളാക്കിയവർ തങ്ങളോട് നന്നായി പെരുമാറിയിരുന്നതായി അവകാശപ്പെട്ടു. 1996-97 കാലഘട്ടത്തിൽ പെറുവിലെ ജാപ്പനീസ് എംബസിയിൽ തടവിലാക്കിയ ബന്ദികൾ സമാനമായ പ്രതികരണങ്ങൾ പ്രദർശിപ്പിച്ചിരുന്നു.
തീവ്രവാദികൾ തങ്ങളെ വധിക്കുമെന്നോ, ആക്രമിക്കുമെന്നോ ഭയപ്പെടുകയും എന്നാൽ അങ്ങനെ സംഭവിക്കാതിരിക്കുകയും ചെയ്യുമ്പോൾ അവരോട് മാനസികമായി തോന്നുന്ന അടുപ്പമാണ് സ്റ്റോക്ക്ഹോം സിൻ
ഡ്രോം. കാൻഡഹാർ വിമാനം റാഞ്ചിയ ഭീകരരിൽ ഒരാളോട് ബന്ദിക്ക് പ്രണയം തോന്നിയതായും അക്കാലത്ത് വാർത്തയുണ്ടായിരുന്നു.

സമീപകാലത്ത് കേട്ട ലവ്ജിഹാദിന് ഇരയായവരിൽ സ്റ്റാക്ക്ഹോം സിൻഡ്രോം എന്ന മാനസികാവസ്ഥ ഉണ്ടെന്ന് മനോരോഗവിദഗ്ധർ വിലയിരുത്തിയിരുന്നു. സ്നേഹം നടിച്ച് കൂടെ കൂട്ടുകയും സ്വർഗമെന്നും നരകമെന്നും ഭയപ്പെടുത്തുകയും കാമുകൻ രക്ഷകന്റെ റോളെടുക്കുകയും പിന്നീട് മതമാണ് ആത്യന്തിക രക്ഷാമാർഗമെന്ന് പെൺകുട്ടിയുടെ ബോധതലങ്ങളിൽ ഉറപ്പിക്കുകയുമാണ് ഇതിലൂടെ ചെയ്യുന്നത്. അരക്ഷിതരോ, അവഗണിക്കപ്പെട്ടവരോ ദുർബലചിത്തരോ ആണ് സ്റ്റോക്ക് ഹോം സിൻഡ്രോമിന് എളുപ്പം വശംവദയാകുന്നതും ലവ്ജിഹാദിന് അടിപ്പെടുന്നതും.
നേരത്തെ വിമാന റാഞ്ചൽ, മോചനദ്രവ്യം ആവശ്യപ്പെട്ട് ബന്ദിയാക്കൽ എന്നിവയിലാണ് സ്റ്റോക്ക്ഹോം സിന്ഡ്രോം കണ്ടെത്തിയതെങ്കിൽ ഇരുപത്തിയൊന്നാം നൂറ്റാണ്ടോടെ, മനശാസ്ത്രജ്ഞേർ കൂടുതൽ മേഖലയിലേക്ക് വ്യാപരിപ്പിച്ചു. ഗാർഹിക പീഡനത്തിന് ഇരയായവർ,യുദ്ധത്തടവുകാർ,വേശ്യകൾ, ലൈംഗികാതിക്രമത്തിന് വിധേയരായ സ്ത്രീകൾ, കുട്ടികൾ എന്നിവരിലേക്കും വ്യാപിച്ചു.

സ്റ്റോക്ക്ഹോം സിൻഡ്രോമിന്റെ നേരെ വിപരീതമാണ് ലിമ സിൻഡ്രോം. ഇവിടെ ഇരയോട് വേട്ടക്കരന് തോന്നുന്ന സഹാനുഭൂതിയാണ് ലിമ.
1996 അവസാനത്തോടെ പെറുവിലെ ലിമയിൽ നൂറുകണക്കിന് ആളുകൾ ബന്ദിയാക്കപ്പെട്ട സംഭവത്തിലാണ് ലിമ സിൻഡ്രോമിന് ഈ പേര് ലഭിച്ചത്. ലിമയിൽ ജാപ്പനീസ് അംബാസഡർ നടത്തിയ പാർട്ടിയിൽ പങ്കെടുത്തവരെ തീവ്രവാദികൾ പിടികൂടി ബന്ദികളാക്കി. ബന്ദികളായവരിൽ പലരും ഉന്നത നയതന്ത്രജ്ഞരും സർക്കാർ ഉദ്യോഗസ്ഥരുമായിരുന്നു. ഇവരെ ബന്ദിയാക്കിയ തീവ്രവാദഗ്രൂപ്പിന്റെ പ്രധാന ആവശ്യം തങ്ങളുടെ അംഗങ്ങളെ ജയിലിൽ നിന്ന് മോചിപ്പിക്കുക എന്നതായിരുന്നു.ബന്ദികളോട് സഹാനുഭൂതി കാട്ടി ഒടുവിൽ ഉപാധികളില്ലാതെ ഇവരെ വിട്ടയച്ചു.

സ്റ്റോക്ക്‌ഹോം സിൻഡ്രോമിൽ സംഭവിച്ചതിന് നേർ വിപരീതപ്രതികരണത്തെ ലിമ സിൻഡ്രോം എന്ന് വിളിക്കുന്നു. ലിമ സിൻഡ്രോം അപകടത്തിന്റെ തീവ്രത കുറയ്‌ക്കുമ്പോൾ സ്റ്റോക്ക്ഹോം സിൻഡ്രോം അപകടകരമാണ്. തീവ്രവാദികൾക്കൊ, ബന്ദിയാക്കുന്നവർക്കൊപ്പമോ ചേരാനുള്ള ഇരകളുടെ ത്വരയാണ് സ്റ്റോക്ക്ഹോം സിൻഡ്രോം. ബന്ദികളോട് സഹാനുഭൂതി തോന്നുന്ന ലിമ സിൻഡ്രോമിൽ ബന്ദിയോടുള്ള അടുപ്പം, ഇഷ്ടം, വാത്സല്യം എന്നിവ കാരണം അയാളോട് ശത്രുത കുറയുന്നു. വധമോ, അക്രമമോ ഇല്ലാതാവുന്നു. എന്നാൽ ലിമ സിൻഡ്രോം സംബന്ധിച്ച് ഏറെ പഠനം നടന്നിട്ടില്ല. രണ്ടിലും സമാനമായ ഒരു കാര്യമുണ്ട്. ഇവ രണ്ടും സ്ഥായിയല്ല. മിക്കവാറും നൈമിഷിക അവസ്ഥയാണ്. ബോധതലം ഒന്നുണർന്നു കഴിയുമ്പോൾ രണ്ടിനും അൽപായുസ്സാണ്.