വിജയദശമി എന്നാൽ വിജയത്തിന്റെ ദിനമാണ് . അജ്ഞാനാന്ധകാരത്തെ അകറ്റി ജ്ഞാനത്തിന്റെ പ്രകാശം അകക്കണ്ണുകളിൽ നിറയുന്ന ദിനമാണത് . അവിദ്യയുടെ തമസിനെ വിദ്യയുടെ വെളിച്ചത്തിലേക്ക് നയിക്കുന്ന വിദ്യാദേവതയായ സരസ്വതിയും അധർമ്മത്തിന്റെ ആസുരീഭാവത്തെ തകർത്ത് ധർമ്മം പുനസ്ഥാപിക്കുന്ന ശക്തി സ്വരൂപിണിയായ ദുർഗ്ഗയും ദുരിതത്തിൽ നിന്നും ത്രാണനം ചെയ്യുന്ന ഐശ്വര്യദായിനിയായ മഹാലക്ഷ്മിയും ഒരുമിച്ചു പൂജിക്കപ്പെടുന്ന ദിനം കൂടിയാണ് വിജയദശമി .
അസുരചക്രവർത്തിയായ മഹിഷാസുരന്റെ ക്രൂരതകളാൽ പൊറുതിമുട്ടിയപ്പോൾ ആദിപരാശക്തി ശക്തിസ്വരൂപിണിയായ ദുർഗ്ഗയായി അവതരിച്ച് മഹിഷാസുരനെ വധിച്ചതും ഇതേ ദിനത്തിലാണെന്ന് വിശ്വസിക്കപ്പെടുന്നു . ഒൻപതുദിനങ്ങൾ ദേവിയെ പൂജിച്ചതിനു ശേഷം പൂർവ്വാധികം ശക്തനായ ശ്രീരാമൻ രാവണ നിഗ്രഹം ചെയ്തതും വിജയദശമി നാളിലാണെന്ന് വിശ്വസിക്കപ്പെടുന്നു.
ഭാരതത്തിന്റെ വിവിധ ഭാഗങ്ങളിൽ വിജയദശമി ആഘോഷിക്കപ്പെടുന്നു . ഭാരതത്തിനു പുറത്ത് നേപ്പാൾ , ശ്രീലങ്ക , ബംഗ്ലാദേശ് എന്നിവിടങ്ങളിലും വിജയ ദശമി ആഘോഷങ്ങളുണ്ട് .കേരളത്തിൽ വിദ്യാദേവതയായ സരസ്വതിയെയാണ് വിജയദശമി ദിനത്തിൽ പൂജിക്കുന്നത് . കുരുന്നുകൾ ആദ്യാക്ഷരം കുറിക്കുന്ന വിദ്യാരംഭം നടത്തുന്നതിന് ഉത്തമമായത് വിജയദശമി ദിനമാണെന്നാണ് വിശ്വസിക്കപ്പെടുന്നത് .
അക്ഷരലോകത്തേക്ക് പിച്ചവയ്ക്കുന്ന കുരുന്നുകൾ ഇന്ന് ആദ്യാക്ഷരം കുറിക്കും , കൊല്ലൂർ മൂകാംബിക ക്ഷേത്രം , കോട്ടയം പനച്ചിക്കാട് ദേവീക്ഷേത്രം , തിരൂർ തുഞ്ചൻ പറമ്പ് , പറവൂർ ദക്ഷിണ മൂകാംബിക ക്ഷേത്രം , തിരുവനന്തപുരം ഐരാണിമുട്ടം തുഞ്ചൻ സ്മാരകം എന്നിവിടങ്ങളിലെല്ലാം വിദ്യാരംഭ ചടങ്ങുകൾ നടക്കും . കേരളത്തിലെ ഒട്ടുമിക്ക ക്ഷേത്രങ്ങളിലും എഴുത്തിനിരുത്താനുള്ള സൗകര്യമുണ്ട് .
ഗുരുവിൽ നിന്ന് ശിഷ്യരിലേക്കും ജ്ഞാനിയിൽ നിന്ന് ജിജ്ഞാസുവിലേക്കും അറിവിന്റെ അക്ഷയഖനി സരസ്വതീപ്രവാഹമായി എത്തുമ്പോൾ മനക്കണ്ണുകൾ തുറക്കപ്പെട്ട് മനീഷിയാകുമെന്ന വിശ്വാസമാണ് വിജയദശമിദിനത്തിൽ വിദ്യാരംഭം കുറിക്കുന്നതിനു പിന്നിലുള്ളത് .