മുഴങ്ങട്ടെ പാഞ്ചജന്യം …

ഹിന്ദുമതവിശ്വാസികൾക്കും ബുദ്ധമതവിശ്വാസികൾക്കും തങ്ങളുടെ കാർമിക പ്രാധാന്യമുള്ള ചടങ്ങുകളിൽ ഒഴിച്ച് കൂടാനാവാത്ത ഒന്നാണ് ശംഖ് . ഇന്ത്യൻ മഹാസമുദ്രത്തിൽ കാണപ്പെടുന്ന ഒരു തരം കക്കയുടെ പുറംതോടാണ് ശംഖായിട്ടുപയോഗിക്കുന്നത് .

വലംപിരിയും ഇടംപിരിയുമായി രണ്ടു തരം ശംഖുകളുണ്ട് . വലതു ഭാഗത്ത് നിന്ന് പിരിയുള്ള വലംപിരി ശംഖിനാണ് ഹിന്ദു ആചാരപ്രകാരം പവിത്രത കൂടുതലായി കണക്കാക്കുന്നത് .ലക്ഷണമൊത്ത വലംപിരി ശംഖ് ഐശ്വര്യത്തിന്റെ പ്രതീകമാണെങ്കിലും പൂജാകർമ്മങ്ങൾക്ക് ഇതുപയോഗിക്കാറില്ല .

സംഗീത ശബ്ദം ആദ്യമായി മുഴങ്ങിയത് ശംഖിൽ നിന്നാണ് എന്ന് സങ്കല്പം . ക്ഷേത്രങ്ങളിൽ പള്ളിയുണർത്താനും , നിവേദ്യസമയത്തും, സന്ധ്യക്കും ശംഖൂതുക പതിവാണ് . ശീവേലിക്കും മറ്റുമായി ദേവനെ ശ്രീകോവിലിന് പുറത്തേക്കെഴുന്നള്ളിക്കുമ്പോൾ ശംഖൊലി പ്രധാനമാണ്. സന്യാസിമാരെ സ്വീകരിക്കുന്നതിനും , കഥകളി, കൂടിയാട്ടം എന്നിവ ആരംഭിക്കുന്നതിന് മുൻപും ശംഖൂതുക പതിവാണ് . പണ്ടുകാലത്ത് യുദ്ധം ആരംഭിക്കുന്നതിന് മുൻപും അവസാനിപ്പിക്കുന്നതിന് മുൻപും ശംഖ് ഊതുമായിരുന്നു .

ഓംകാര ശബ്ദത്തോട് സാമ്യമുള്ള ധ്വനിയാണ് ശംഖിൽ നിന്ന് ഉയരുന്നത് . പുരാതനകാലം തൊട്ടേ ഹിന്ദുമതാചാര പ്രകാരമുള്ള താന്ത്രിക കർമ്മങ്ങൾക്ക് പുണ്യം പകരാനായി ഉപയോഗിച്ച് പോരുന്ന സുഷിരവാദ്യമാണ് ശംഖ് .

മഹാവിഷ്ണുവിന്റെ മുദ്രയായിട്ടാണ് വലംപിരി ശംഖിനെ കരുതുന്നത് . വിഷ്ണുവിന്റെ കയ്യിൽ ഉള്ള ശംഖിന്റെ നാമധേയം “പാഞ്ചജന്യം ” എന്നാണ് . മഹാവിഷ്ണുവിന്റെ കയ്യിൽ ഈ ശംഖ് എത്തിയതിന്റെ പിന്നിലുള്ള കഥ മഹാഭാരതത്തിൽ വർണ്ണിക്കുന്നുണ്ട് . ഗുരു സാന്ദീപനി മഹർഷിയുടെ ശിഷ്യന്മാരായിരുന്നു ഭഗവാൻ ശ്രീകൃഷ്ണനും ബലരാമനും . ഒരു ദിവസം സാന്ദീപിനി മഹർഷി കടലിലേക്ക് നോക്കിയിരുന്നു കൊണ്ട് കണ്ണുനീർ പൊഴിക്കുന്നത് കൃഷ്ണൻ കാണാനിടയായി . ഗുരുവിനോട് അദ്ദേഹത്തിന്റെ സങ്കടത്തിന്റെ കാര്യം കൃഷ്ണൻ ആരാഞ്ഞു. പഞ്ചജനൻ എന്ന് പറയുന്ന ഒരു രാക്ഷസൻ തന്റെ മകനായ പുനർദത്തനെ ഒരു വർഷം മുൻപ് തട്ടി കൊണ്ട് പോയതായി ഗുരു കൃഷ്ണനോട് പറഞ്ഞു. അദ്ദേഹത്തിന്റെ മകനെ വീണ്ടെടുത്ത് കൊടുക്കാനായി പഞ്ചജനന്റെ വാസസ്ഥലത്തേക്ക് പോവുകയും , അവിടെ വെച്ച് പഞ്ചജനനെ കൃഷ്ണൻ തോൽപ്പിക്കുകയും ചെയ്തു. പഞ്ചജനൻ വസിച്ചിരുന്നത് ഒരു ശംഖിനകത്തായിരുന്നു. കൃഷ്ണന്റെ പ്രഹരത്തിൽ രാക്ഷസൻ ശംഖിനകത്തു നിന്ന് പുറത്തേക്കു തെറിച്ചു വീണു. തന്റെ വിജയഭേരി ഈ ശംഖൂതിയാണ് കൃഷ്ണൻ പുറപ്പെടുവിച്ചത് . പഞ്ചജനൻ , പുനർദത്തനെ പാതാള ലോകത്തെ റാണിക്ക് വിറ്റിരുന്നു . അവിടെ നിന്നാണ് കൃഷ്ണൻ പുനർദത്തനെ രക്ഷപെടുത്തിയത്. പഞ്ചജനന്റെ കയ്യിൽ നിന്ന് കരസ്ഥമാക്കിയ ശംഖിന്റെ പേരാണ് പാഞ്ചജന്യം .

പഞ്ചഭൂത നിർമ്മിതമായ വിശ്വത്തിന്റെ ശബ്ദം പുറപ്പെടുവിക്കുന്നത് ശംഖിൽ നിന്നാണ് . അതുകൊണ്ടു തന്നെ പ്രപഞ്ച ശബ്ദത്തെ ശംഖ് പ്രതിനിധീകരിക്കുന്നു . പൂജാകർമ്മങ്ങൾ നടക്കുമ്പോൾ ശംഖിൽ ജലം നിറച്ചു , പൂജാദ്രവ്യങ്ങളിൽ തളിക്കുന്നത് കാണാറുണ്ട്. ഇങ്ങിനെ ശംഖിൽ ജലം നിറക്കുന്നതിനെയാണ് ശംഖപൂരണം എന്ന് പറയുന്നത്. ജലത്തെ ശുദ്ധീകരിക്കുന്നു എന്ന സങ്കല്പമാണ് ഈ പ്രക്രിയയിലൂടെ നിർവഹിക്കുന്നത് .

ശംഖിൽ നിന്ന് പുറപ്പെടുന്ന ധ്വനിയെ ഓംകാരം എന്ന് പറയുന്നു . ക്ഷേത്രാചാരങ്ങൾ , സംഗീതസദസ്സ് , യുദ്ധരംഗം എന്നിവിടങ്ങളിൽ നാദരൂപമായി ശംഖ് ഉപയോഗിക്കുന്നു . വലംപിരി ശംഖ് വിഷ്ണു സ്വരൂപത്തെയും ഇടംപിരി ശംഖ് ദേവി സ്വരൂപത്തെയും പ്രതിനിധാനം ചെയ്യുന്നു . ദുർഗ്ഗാദേവിയുടെ കയ്യിലെ ആയുധമായിട്ടാണ് ശംഖിനെ നമ്മുക്ക് കാണാൻ സാധിക്കുക . ഏതെങ്കിലും കാരണവശാൽ ശംഖുടഞ്ഞുപോയാൽ ജലത്തിൽ ഒഴുക്കി കളയണം എന്ന് പ്രമാണം. ശംഖിന്റെ ധ്വനി മുഴങ്ങാത്ത ഏക ക്ഷേത്രം ഇക്കരകൊട്ടിയൂർ ക്ഷേത്രമാണ് . ശംഖിൽ നിന്ന് സ്വീകരിക്കുന്ന തീർത്ഥജലം സേവിക്കുന്നതിലൂടെ രക്തശുദ്ധി ഉണ്ടാവുന്നു .

പഞ്ചപാണ്ഡവന്മാരുടെ ശംഖുകൾ ഇവയൊക്കെയാണ് . യുധിഷ്ഠിരന്റെ ശംഖിന്റെ നാമം അനന്തവിജയം , ഭീമന്റെ ശംഖിന്റെ നാമം പൗണ്ഡ്രം , അർജുനന്റെ ശംഖിന്റെ നാമം ദേവദത്തം , നകുലന്റെ ശംഖ് അറിയപ്പെടുന്നത് സുഘോഷം എന്നാണ് , സഹദേവന്റെ ശംഖ് മണിപുഷ്പകം എന്ന പേരിൽ അറിയപ്പെടുന്നു .

ശംഖിനെ കുറിച്ചുള്ള ഇനിയും രസകരമായ അറിവുകളും കഥകളും പുരാണങ്ങളിൽ പലയിടത്തും നമുക്ക് വയിക്കാൻ സാധിക്കും .